Samo spełnienie oznaczenia typu oprocentowania nie jest wystarczające dla spełnienia wymogu wskazanego w ustawie, zapisy umowy powinny określać również warunki zmiany oprocentowania.
Oznaczenie warunków zmiany oprocentowania kredytu jest elementem przedmiotowo istotnym umowy kredytu o zmiennym oprocentowaniu, gdyż wpływa na rozmiar świadczenia kredytobiorcy w postaci odsetek, a przez to wpływa na wysokość rat kredytu oraz odpowiada za proporcje części kapitałowej do części odsetkowej każdej raty kredytu.
Dla spełnienia wymogu określenia warunków zmiany oprocentowania, nie jest wystarczające wskazanie podstaw do ustalenia jego zmiany przez odesłanie do elementów ocennych i bliżej niesprecyzowanych. Określenie warunków musi nastąpić przez wskazanie konkretnych czynników skutkujących zmianą oprocentowania, zarówno sytuacji, które warunkują dopuszczalność zmiany oprocentowania, konkretne czynniki powodujące zmianę jak i zakres wpływu danego czynnika na rozmiar oprocentowania. Powyższe stanowisko zostało ugruntowane w orzecznictwie m.in. już w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 6.03.1992 r., III CZP 141/91 oraz uchwale SN z 19.05.1992 r., III CZP 50/92.
Zasady zmiany oprocentowania
Zasady zmiany oprocentowania powinny umożliwiać prognozowanie jego wysokości oraz weryfikację spełnienia założonych kryteriów na każdym etapie wykonania umowy. I tak, odwoływanie się do zobiektywizowanych czynników wpływających na zmianę oprocentowania jak stopy procentowe NBP, Wibor, Libor czy też wskaźniki inflacji, nie pozwalają na ustalenie w momencie zawierania umowy wysokości świadczenia, które będzie spełniane w przyszłości. Jednakże podane przykłady powinny dawać możliwość samodzielnej kontroli kredytobiorcy kształtowania się wysokość zobowiązania.
Parametryzacja tych czynników nie usuwa niepewności, ale pozwala jednak na prognozowanie oprocentowania i jego późniejszą weryfikację w oparciu o sprawdzalne kryteria, dostępne dla każdego kredytobiorcy.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Na szczególne wyróżnienie zasługuje wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.03.2020 r., w sprawie C-125/18 , który orzekł w sposób następujący: Dyrektywę 93/13, a w szczególności jej art. 4 ust.2 i art. 5, należy interpretować w ten sposób, że w celu spełnienia wymogu przejrzystości warunku umownego ustalającego zmienną stopę procentową w ramach umowy o kredyt hipoteczny warunek ten powinien nie tylko być zrozumiały pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwiać, by właściwie poinformowany oraz dostatecznie ważny i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie metody obliczania tej stopy procentowej i oszacować tym samym w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje gospodarcze takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.
Naruszenie przepisu określającego obligatoryjne elementy umowy
Naruszenie przepisu określającego obligatoryjne elementy umowy, w tym umowy kredytu o zmiennym oprocentowaniu, poprzez brak określenia w umowie warunków jego zmiany prowadzi do konkluzji, że strony umówiły się, że kredyt ma zmienne oprocentowanie, ale kredytobiorca nie ma możliwości przewidzenia ani weryfikacji podstawowego parametru zobowiązania, w oparciu o dostępne mu informacje. Nadto, nie ma podstawy dla następczego ustalenia warunków zmiany oprocentowania. Co za tym idzie, wada elementu przedmiotowo istotnego umowy kredytu jest niemożliwa do „naprawienia” i skutkuje uznaniem całej umowy za nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c. Jakakolwiek próba usunięcia lub zamiany wadliwego zapisu skutkowałaby naruszeniem tożsamości czynności – gdyż na skutek takiego zabiegu, ostateczny kształt umowy kredytu zawsze różniłby się od tego jaki strony uzgodniły w dniu zawierania umowy.
Dodatkowo, postanowienia umowy kredytu, które nie spełniają wyżej opisanych kryteriów w zakresie oprocentowania, w przypadku gdy po stronie kredytobiorcy występuje konsument, mogą być uznane za postanowienia abuzywne na podstawie art. 3851 k.c. bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a przy treść zapisu sformułowana jest w sposób niejednoznaczny. Niektóre postanowienia umowne dot. warunków zmiany oprocentowania znajdujące się we wzorcach umów kredytu stosowanych przez banki zostały ocenione przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako niedozwolone i wpisane na listę klauzul abuzywnych (np. poz. 4704 czy 3016).
