Wyrok potwierdzający nieważność umowy kredytu na skutek wadliwego określenia warunków zmiany oprocentowania kredytu, bez względu na to jaka podstawa prawna została przyjęta za uzasadnienie orzeczenia, wiąże się szeregiem ekonomicznych konsekwencji dla obu stron umowy, wobec której stwierdzono nieważność.
Na wstępie, należy założyć, że stwierdzenie nieważności umowy kredytu ma skutek ex tunc, czyli od daty jej zawarcia. Oznacza to, że dokonywane przez „niedoszłego” (z uwagi na odpadnięcie podstawy dla stosunku prawnego umowy kredytu) kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi. Podobnie, świadczeniem nienależnym jest w opisywanej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank (kwota udostępniana kredytobiorcy w dniu uruchomienia kredytu). Przepisy art. 410 §1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. stanowią, że świadczenia nienależne (tu: zarówno kredytobiorcy jak i banku) podlegają zwrotowi. Każda ze stron powinna zwrócić drugiej, to co realnie otrzymała.
Obowiązek zwrotu pieniędzy
Obowiązek zwrotu świadczeń przez obie „niedoszłe” strony umowy kredytu stanowią dwa odrębne zobowiązania restytucyjne. Zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są zatem od siebie niezależne, co przedstawiciele doktryny nazywają teorią dwóch kondykcji. W uchwale z dnia 16.02.2021 r. w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy przesądził, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.
Umowa kredytu w złotówkach?
Oprócz podstawy do wzajemnego rozliczenia się stron, upadek umowy oznacza odpadnięcie podstawy obowiązków przekraczających spłatę rat kredytu, a stanowiących obligatoryjne zabezpieczenie zobowiązania. Mowa tu m.in. o obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie nieruchomości, ubezpieczenie na wypadek śmierci lub utraty pracy, czy wreszcie zabezpieczenia spłaty kredytu takie jak hipoteka, czy weksel.
