Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 23 listopada 2023 r. wydał kolejny wyrok w sprawie polskich Kredytobiorców (sygn. akt C‑321/22). Ponownie zastosował prokonsumecką linię orzeczniczą. Tym razem nie chodzi jednak o kredyty frankowe, a kredyty konsumenckie. Czego konkretnie dotyczy rozstrzygnięcie TSUE?
Trzy osoby zawarły w Polsce umowy o kredyt konsumencki. Zgodnie z tymi umowami muszą zapłacić, poza pożyczoną kwotą powiększoną o odsetki, dodatkowe opłaty i prowizje. Te pozaodsetkowe koszty kredytu są bardzo wysokie i odpowiadają kilkudziesięciu punktom procentowym pożyczonych kwot. Konsumenci, powołując się na oczywiście zawyżony i przekraczający rozsądne granice charakter tych kosztów, wystąpili do sądu polskiego z żądaniem uznania tych warunków za nieuczciwe. Dwie z tych umów przewidują ponadto, że spłaty kredytu są dokonywane wyłącznie w gotówce do rąk przedstawiciela pożyczkodawcy w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy.
Czy konsumenci muszą tak dużo płacić?
Wyrok TSUE jest konsekwencją pytań, które zadał Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie w sprawie umowy pożyczki udzielonej przez Provident SA. Pierwsze pytanie skierowane do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się do zagadnienia niewspółmierności kosztów w postaci opłaty i prowizji w stosunku do oferowanej usługi. W przedmiotowej sprawie powódki wniosły o stwierdzenie, że warunki umowy dotyczące pozaodsetkowych kosztów kredytu są wobec nich bezskuteczne ze względu na swój nieuczciwy charakter, wynikający z oczywiście zawyżonego i przekraczającego rozsądne granice charakteru tych opłat i prowizji.
Są one zdaniem powódek nieproporcjonalne w stosunku do kwoty kredytu i stanowią w rzeczywistości główne źródło dochodów kredytodawcy. Pytanie zmierza zatem do tego, czy warunki ustalające opłaty lub prowizje należne przedsiębiorcy można uznać za nieuczciwe z tego tylko powodu, że owe opłaty lub prowizje są rażąco nadmierne w stosunku do świadczenia przedsiębiorcy.
TSUE po stronie konsumentów
Drugie pytanie dotyczy już kwestii proceduralnych i istnienia interesu prawnego konsumentów w inicjowaniu sporu przeciwko przedsiębiorcy. Zdaniem TSUE konsument, którego umowa lub jej część, mogą zostać uznane za nieważne lub bezskuteczne, w celu zapewnienia sobie właściwej ochrony, nie musi wytaczać dalej idącego powództwa o zapłatę. Dlatego ma możliwość wytoczenia samego powództwa z roszczeniem o ustalenie bezskuteczności lub nieważności umowy.
Trzecie natomiast pytanie sprowadza się do wyjaśnienia, czy umowa pożyczki, której jedyny warunek umowny przewidujący sposób spłaty został uznany za nieuczciwy warunek umowny, nie może obowiązywać po wyłączeniu z niej tego warunku i wobec tego jest nieważna. Trybunał wskazał, że w sytuacji, w której jedyny warunek umowy pożyczki, przewidujący sposób spłaty rat, został uznany za nieuczciwy, to dana umowa nie może dalej obowiązywać i wobec tego jest nieważna.
